مهریه چیست؟
زوجین می توانند هرچیزی که به اصطلاح مالیت داشته باشد را با توافق به عنوان مهریه در نظر بگیرند. امروزه به دلیل کاهش ارزش وجه برای تعیین مهریه از سکه بهار آزادی استفاده می شود. مهریه جزو حقوق زن است و پس از عقد هرموقع درخواست کند باید به او داده شود اما شرایط خاصی نیز در این میان وجود دارد که بستگی به توافق میان طرفین دارد.
به عنوان مثال مهریه 114 سکه بهار آزادی تعیین شده و در عقدنامه درج گردیده است اما زوجین باهم توافق می کنند که تا 7 سال اول زندگی مشترک زوجه حق مطالبه آن را ندارد. این توافق باید در عقدنامه قید شود در غیر اینصورت باید به صورت مکتوب بوده و هر دو طرف آن را امضا کنند وگرنه فاقد اعتبار است.
مهریه به دو صورت عندالمطالبه و عندالاستطاعه است. مهریه عندالمطالبه یعنی مهریه پس از عقد متعلق به زوجه بوده و او می تواند هر زمان که خواست آن را دریافت کند. مهریه ربطی به تمیکن کردن و سایر موارد ندارد و مانند نفقه نیست که شروط خاصی برای آن در نظر گرفته شود. زوج در هر شرایطی موظف به پرداخت مهریه است.
اما مهریه عندالاستطاعه مشروط به داشتن استطاعت مالی زوج است. در این نوع مهریه زوجه زمانی می تواند مهریه را دریافت نماید که استطاعت مالی مرد را ثابت کند. در این مطلب قصد داریم در مورد مهریه عندالاستطاعه صحبت کرده و آن را مورد بررسی قرار دهیم.
مهریه عندالاستطاعه
همانطور که گفته شد پرداخت مهریه عندالاستطاعه مشروط به داشتن استطاعت مالی زوج بوده و زوجه زمانی می تواند آن را دریافت نماید که بتواند استطاعت مالی شوهر خود را ثابت کند. این روزها بحث نوع مهریه بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفته است و در هنگام عقد زوجین می توانند با توافق نوع مهریه را از عندالمطالبه به عندالاستطاعه تغییر دهند.
در دفاتر ازدواج نیز مانعی برای انجام این کار وجود ندارد و در صورت توافق بین طرفین و رضایت آن ها سردفتر این کار را انجام خواهد داد. زوجین حتی می توانند بخشی از مهریه را عندالمطالبه و بخش دیگری را عندالاستطاعه قرار دهند. به عنوان مثال اگر مهریه 500 سکه بهار آزادی باشد طرفین توافق می کنند که 100 سکه آن عندالمطالبه و مابقی عندالاستطاعه باشد.
حتی بعد از عقد نیز می توان مهریه را از عندالمطالبه به عندالاستطاعه و یا بالعکس تغییر داد. در زمینه ی مهریه همه چیز به توافق طرفین بستگی دارد. برخی حتی توافق می کنند که مهریه ای نداشته باشند اما در زمان طلاق قانون از آن ها حمایت کرده و مهریه ای با توجه به شرایط زوجه برای او در نظر خواهد گرفت.
وقتی زوجین در مورد عندالاستطاعه بودن مهریه تصمیم می گیرند لازم است سردفتر در زمان اجرای نکاح و نگارش عقدنامه به طور کامل در مورد انواع مهریه توضیح دهد. در برخی موارد انگشت شمار سردفتر بدون اینکه توضیحی در مورد نوع مهریه بدهد آن را به صورت عندالاستطاعه درج می کند و زوجه چون اطلاعی از نوع پرداخت و شرایط حقوقی آن ندارد بدون مطالعه عقدنامه را امضا می کند.
البته همانطور که گفته شد این موارد زیاد نیستند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و افزایش آگاهی در تمامی زمینه ها کمتر کسی بدون داشتن اطلاعات کافی در مورد مهریه و حقوق شرعی و قانونی خود ازدواج می کند. اکثر زوج های جوان باسواد بوده و اطلاعات کافی در اکثر زمینه های مربوط به ازدواج دارند اما بازهم سردفتران موظف هستند توضیحات لازم را ارائه دهند.
زوجه چه زمان می تواند مهریه عندالاستطاعه را دریافت نماید؟
در صورتیکه مهریه عندالاستطاعه باشد زوجه زمانی مستحق دریافت مهریه است که مالی به غیر از متثنیات دین به ثبت یا دادگاه معرفی نماید. این مال می تواند وجه نقد در حساب بانکی زوج و یا خودرو باشد که به آن ها منقول گفته می شود و یا می تواند غیرمنقول باشد مانند ملک. این اموال جهت توقیف توسط زوجه به ثبت یا دادگاه معرفی می شوند.
در صورت کارمند بودن زوج یک سوم یا یک چهارم حقوق او توقیف می شود. این مقدار بستگی به داشتن و نداشتن فرزند نیز دارد. در مورد مهریه عندالاستطاعه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه و جلب زوج معنایی ندارد.
عندالاستطاعه شرطی برای تحکیم بنیان خانواده
چندین سال قبل مخالفت های گسترده ای برای مهریه عندالاستطاعه وجود داشت تا اینکه مجلس تصمیم گرفت تلفیقی از شروط عندالمطالبه و عندالاستطاعه را در دفاتر رسمی ثبت ازدواج و طلاق بگنجاند. بالا رفتن رقم مهریه در سال های اخیر و عدم توانایی مردان برای پرداخت آن باعث شد این موضوع بین مسئولان مطرح شده و راه حل هایی برای آن ارائه شود.
طبق بخشنامه ای از قوه قضائیه شرطی به شروط دوازده گانه ضمن عقد اضافه شده است. زوجه با امضا کردن این شرط به زوج اجازه می دهد پرداخت مهریه را تا زمان داشتن استطاعت مالی به تعویق بیاندازد.
مدتی بود که عدم توانایی در پرداخت مهریه بیشترین تعداد زندانی را در زندان ها داشت. همین موضوع باعث شد مسئولان به فکر راه چاره ای باشند که به نفع دو طرف باشد به قول معروف نه سیخ بسوزد و نه کباب. در این زمینه راه حل های مختلف و بحث های متنوعی مطرح شد.
در نهایت به منظور کاستن تعداد شکایات و کاهش مردانی که توانایی پرداخت مهریه را ندارند راه حل هایی توسط ارگان های مسئول تعیین شد که برخی از آن ها عبارتند از:
- تعیین سقف مهریه
- تصویب قانونی به منظور بازداشت نکردن زوج جهت وصول مهریه
- ارجاع پرونده های مربوط به مهریه به شورای حل اختلاف
- تسریع در رسیدگی به تقاضای اعسار زوج
- صدور بخشنامه ای جهت تبدیل مهریه عندالمطالبه به عندالاستطاعه
- دادن مرخصی های مکرر به زندانیان ناتوان در پرداخت مهریه
قانونی تحت عنوان حد حمایت قانونی مطالبه 110 سکه در این زمینه جهت حمایت از خانواده و تحکیم بنیان آن تصویب شد. در این قانون مجازات حبس برای مهریه های بیش از 110 سکه اجرا نمی شود اما برخی برداشت اشتباهی از این قانون داشته و تصور می کنند که مهریه های بالاتر از 110 سکه باطل است.
این برداشت اشتباه از قانون باعث شده برخی با این تصور زیر بار مهریه های بسیار سنگین بروند در صورتیکه برداشت آن ها از این قانون کاملاً غلط بوده است.
در طی چند سال اخیر به دلایل مختلفی از جمله چشم و هم چشمی و تصور اینکه مهریه بالا ارزش زن را بالا می برد یا نشان دهنده ی علاقه ی بیشتر مرد به او است مهریه های سنگین رواج یافته که به شدت موجب تزلزل بنیان خانواده شده اند. مهریه سنگین نه تنها باعث خوشبختی نمی شود بلکه می تواند باعث بروز مشکلات متعددی شده و بنیان خانواده را متزلزل کند.
به همین دلیل ریاست قوه قضائیه بیان کرد که در هنگام تعیین مهریه به عندالاستطاعه بودن آن توجه شود. بنابراین این شرط در صورت موافقت زوجین در هنگام نکاح یکی از شروط ضمن عقد بوده و باید هر دو طرف آن را امضا کنند.
لازم به ذکر است که عندالاستطاعه بودن مهریه فقط با توافق زوجین قابل ثبت می باشد در غیر اینصورت مهریه به صورت عندالمطالبه درج خواهد شد.
آیا مهریه عندالاستطاعه به ضرر زوجه است؟
عندالاستطاعه بودن مهریه به هیچ وجه به معنی محدود کردن زوجه نیست. این بدان معنا نیست که مهریه از زن ساقط می شود بلکه پرداخت آن به داشتن توانایی مالی مرد وابسته است. برخی بر این باورند که مهریه نشان دهنده ی ارزش زن است و هرقدر مقدار آن بالاتر باشد ارزش زن بالاتر می رود در صورتیکه این طرز فکر کاملاً اشتباه است.
زن کالا نیست که معامله شود و هرقدر قیمت بالاتری دهند ارزش آن بیشتر باشد. مهریه در قوانین شرعی نیز بیان شده و مفهوم واقعی آن در اسلام کاملاً متفاوت از چیزی است که این روزها در ذهن جوانان به وجود آمده. بسیاری از مهریه به عنوان اهرم فشار، گروکشی و منبع درآمد استفاده می کنند و باعث شده اند مفهوم و اصالت واقعی آن زیر سؤال برود.
عندالاستطاعه شدن مهریه ظلم به زن و جفا در حق او نیست. دولت می تواند در زمان عقد مرد را ملزم کند که همسر خود را بیمه نماید تا در زمانیکه به هر دلیلی زن تک سرپرست شد بتواند از پس خرج و مخارج زندگی خود برآید.
عندالستطاعه بودن مهریه اجباری نیست
عندالاستطاعه بودن مهریه الزام آور و اجباری نیست بلکه در حد یک توصیه است. زوجین می توانند با در نظر گرفتن شرایط خود این موضوع را انتخاب کنند. هیچ جبر و لزومی در انتخاب آن نیست. باید طرفین شرایط خود را سنجیده و ببینند که آیا این توصیه عقلانی است یا خیر و آیا ضایع کننده ی حق و حقوق آن ها است!
مسئولان برای جلوگیری از ضایع شدن حقوق زوجه در مورد مهریه عندالاستطاعه به این فکر هستند که تلفیقی از شروط عندالمطالبه و عندالاستطاعه را در دفترهای ازدواج داشته باشند.
زوج موظف به پرداخت مهریه است و نمی تواند از پرداخت آن امتناع کند. دلیل بیان چنین موردی توسط مسئولان افزایش مقدار مهریه در سال های اخیر و عدم توانایی بسیاری از مردان برای پرداخت آن بوده است. بسیاری از جوان ها فقط به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه به زندان رفته و بهترین سال های جوانی خود را پشت میله های زندان می گذرانند بدون اینکه جرمی مرتکب شده باشند!
از طرفی پس از به زندان افتادن مرد خانواده و زندگی او از هم می پاشد و همین موضوع باعث سست شدن و تزلزل بنیان مستحکم خانواده می شود.
آیا این شرط برخلاف سنت دیرینه است؟
با مطرح شدن مهریه عندالاستطاعه بسیاری از حقوقدانان، کارشناسان و فعالان حقوق زنان به آن اعتراض کردند. یکی از این فعالان اظهار داشت که فرهنگ سازی در مورد مسئله ی مهریه بهترین راه حل است. به زندان انداختن مرد به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه راه حل درستی نیست اما به تعویق انداختن آن تا زمان داشتن توانایی و استطاعت مالی مرد هم نمی تواند راه حل باشد زیرا ممکن است این زمان هیچ وقت نرسد.
بر طبق ماده 2 قانون نحوه ی اجرای محکومیت های مالی در صورتیکه مرد نتواند مهریه را پرداخت کند به زندان می افتد اما در جهت اصلاح این ماده کمیسیون قضایی مجلس کارهایی را انجام داده که مرد به زندان نیفتد اما تا زمانیکه به طور کامل مهریه را پرداخت نکرده باشد بدهکار محسوب خواهد شد.
آیا می توان تمکن مالی مرد را به سادگی اثبات کرد؟
برخی کارشناسان بر این باورند که واژه ی عندالاستطاعه ممکن است پیش پا افتاده به نظر برسد اما در واقع معنای آن داشتن توانایی مالی مرد است و اگر مرد ثابت کند که نمی تواند مهریه را پرداخت نماید دریافت مهریه متوقف خواهد شد تا زمانیکه مرد توانایی مالی پیدا کند.
در بسیاری از موارد اثبات اینکه مرد توانایی مالی دارد کار آسانی نیست زیرا بسیاری از مردان پس از اختلافات و طلاق اموال خود را به نام دوستان و آشنایان می زنند تا از دادن مهریه فرار کرده و یا آن را به تعویق بیاندازند. البته در این مورد قانون توانسته تا حدودی راه فرار را ببندد زیرا اموالی که از سوی مرد قبل از دادخواست طلاق به نام دوستان و به خصوص اقوام او زده می شود متعلق به خود او بوده و معامله باطل خواهد شد.
زوج می تواند با شهادت چهار نفر اعسار خود را ثابت کند. اگر دادگاه تشخیص دهد که مرد می تواند مهریه را به صورت اقساط پرداخت کند آن را قسط بندی خواهد کرد در غیر اینصورت تا زمانیکه مرد مال دار نشود از پرداخت مهریه معاف خواهد بود. اما چه تضمینی وجود دارد که مرد تا آخر عمر توانایی مالی جهت پرداخت مهریه را داشته باشد!
به جای اینکه چنین شروطی گذاشته شود بهتر است زنان در سایر شروط مانند حق طلاق، حق مسافرت، حق شغل و خروج از کشور آزاد باشند تا از مهریه به عنوان اهرم فشاری برای رسیدن به درخواست های خود استفاده نکنند. به طور کلی چنین تصمیمی از طرف مسئولان فقط منافع مردان را تأمین می کند.
سخن آخر
عندالاستطاعه بودن مهریه از نظر برخی کارشناسان، حقوقدانان و فعالان حمایت از حقوق بانوان غیرمعقول و نامناسب است. آن ها معتقدند بهترین راه حل شریک بودن زن و مرد در تمامی دارایی های یکدیگر است تا تنها پشتوانه ی مالی زن مهریه نباشد. اما برخی دیگر با این موضوع موافق بوده و دلایل خاص خود را دارند. تصمیم نهایی در این مورد به عهده ی زوجین است. امیدواریم هیچ گاه طلاقی رخ ندهد و زندگی فرونپاشد. طلاق آخرین مرحله بوده که افراد در هنگامی که هیچ راهی ندارند به آن مراعه می کنند تا از شر یکدیگر دور شده و به آرامش برسند.
The post آشنایی با مهریه عندالاستطاعه appeared first on پرشین بکس.